Tradycja przypisuje zbudowanie znojemskiego zamku i rotundy nemezis naszej historii – księciu Brzetysławowi I. W XII wieku za panowania księcia Konrada II rotundę przebudowano i ozdobiono freskami o unikatowej wartości.
Twierdza Wyszehrad może nie jest tak popularna jak inne atrakcje turystyczne Pragi, ale właśnie dzięki temu jest to idealne miejsce na spokojny spacer z dala od turystycznej gorączki. Uroczy park, wszechobecna secesja, zarówno w wyszehradzkiej katedrze, jak i na cmentarzu i – oczywiście rotunda – jedna z najstarszych budowli w Pradze.
Spacerując z Novégo Města w kierunku praskiej Starówki, przy ulicy Na Rybníčku, której nazwa upamiętnia dawną osadę Rybníčk, trafiamy na… rotundę. To zbudowana w XII wieku jako kościół przynależny do osady Rybníčk rotunda św. Longina. Z doklejoną w czasie barokowej przebudowy latarnią, miejscami pokryta naznaczonym sprayem tynkiem spod którego wyglądają wątki oryginalnych murów, wygląda jak nobliwy choć nieco obszarpany weteran.
Niedaleko za granicami Plzna, za rzeką, wznosi się majestatyczne wzgórze, które w czasach Przemyślidów mieściło spore grodzisko z zamkiem i kilkoma kościołami. Dziś wśród drzew i zarośli trudno znaleźć jakiekolwiek pozostałości po dawnej świetności tego miejsca. Jedynie ona – rotunda pod wezwaniem św. Piotra i Pawła – daje wizualne świadectwo wielkiej historii jaka kiedyś się tu zagnieździła.
Zachowane w kronice Kosmasa legendy mówią, że to własnie tu, na górze Říp, Praojciec Czech zdecydował się osiedlić wraz ze swymi słowiańskimi współplemieńcami na obszarze, który dzisiaj – od jego imienia – nazywamy Czechami. Stojąca tu rotunda pod wezwaniem św. Jerzego pochodzi najprawdopodobniej z pierwszej połowy XI wieku i jest przykładem klasycznej, czeskiej rotundy.
Grodzisko w miejscowości Budeč to poważany świadek historii czech i dynastii Przemyślidów. Centrum grodziska był otoczony wałem Akropol, gdzie do dziś stoi rotunda św. Piotra i Pawła. Nieco koślawa budowla centralna, powstała w końcu IX wieku to najstarszy ciągle funkcjonujący kościół w Czechach.
Spragnieni rotund znajdą tu coś, co ich nie zawiezie – dwunastowieczny kościółek pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Zbudowana z ciosów miejscowego kamienia rotunda powstała w pierwszej połowie XII wieku i w większości zachowała swój pierwotny układ. Polecamy to miejsce jako świetną opcję na krótki wypad z Pragi, jednodniową wycieczkę w świat urokliwej czeskiej prowincji.