W Polsce zachowało się niewiele architektury romańskiej – zaczynaliśmy późno, o kilka wieków zapóźnieni względem takich krajów, jak Niemcy czy Włochy. Bo też pierwsza polska architektura murowana przyszła do nas jako architektura sakralna i dworska, czyli dopiero po przełomowym roku tysięcznym.
Zabytki Romańskie w Polsce
Zanim styl romański rozwinął się na dobre, przyszedł gotyk – dlatego wiele budowli romańskich to kościółki ubogie, prowincjonalne, powstające tam, gdzie nie było parcia na przepych i funduszy na inwestycje. Następnie przyszedł barok, który na polskiej architekturze romańskiej dokonał istnej rzezi.
Tropimy to, co pozostało. Czasem są to fragmenty budowli, czasem wręcz relikty. Ale tym bardziej urzekające. Oto lista zabytków romańskich w Polsce:
- Biały Kościół, kościół pod wezwaniem NMP, XIIIw.
- Cieszyn – Rotunda p.w. św. Mikołaja z poł. XI wieku
- Czchów – Lew romański z kościoła pw. NMP oraz relikty budowli
- Dziekanowice – kościoł p.w. św. Marii Magdaleny i św. Mikołaja – relikty z pocz. XIII w.
- Goźlice – kościół Najświętszej Marii Panny z XIII w.
- Grzegorzowice – rotunda św. Jana Chrzciciela z XIII w. (XI w.?)
- Głuchołazy, kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca z XIII w.
- Imielno – Kościół p.w. NMP i św. Mikołaja z XIII w.
- Inowrocław – Kościół p.w. Najświętszej Marii Panny z XII/XIII w.
- Inowłódz – kościół św. Idziego z XI/XII w.
- Jędrzejów – Archiopactwo Cystersów z XII w.
- Kazimierz Biskupi – kościół św. Marcina – XIII-wieczne relikty
- Kałków, kościół pod wezwaniem św. Jerzego z XIII w.
- Kije – Kościół p.w. Piotra i Pawła, relikty z XII w.
- Koprzywnica – pocysterski kościół i klasztor z XIII w.
- Końskie – tympanon z kościoła pw. św. Mikołaja
- Kościelec k. Inowrocławia – kościół św. Małgorzaty z przełomu XII/XIII w.
- Kościelec k. Koła – kościół św. Andrzeja z XII w.
- Kościelec k. Pińczowa – kościół św. Wojciecha, fragmenty z XIII w. Empora z triforiami
- Kraków
- Kruszwica – kolegiata św. Piotra i Pawła oraz Najświętszej Marii Pannyz XI w.
- Lublin – Wieża zamkowa z XII w.
- Lwówek Śląski – fasada zachodnia kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP z XIII w.
- Miechów – relikty pierwszego kościoła Bożogrobców
- Mieronice – kościół św. Jakuba z poł. XIII w.
- Mokrsko Dolne – kościół Wniebowzięcia NMP z pocz. XIII w.
- Opatów – kolegiata św. Marcina, XII w.
- Pakosławice, kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła z XIII w
- Prandocin – kościół św. Jana Chrzciciela, XII w.
- Ptkanów – kościół św. Idziego Opata, relikty z XII w.
- Rokitnica – kościół p.w. św. Bartłomieja z XIII w.
- Sandomierz – kościół św. Jakuba z XIII w.
- Siewierz – kościół Jana Chrzciciela z przełomu XI/XII w.
- Skalbmierz – kościół św. Jana Chrzciciela, relikty z XII w.
- Sobótka, relikty kaplicy kanoników regularnych oraz romańskie lwy z XII/XIII w.
- Stara Zagość – dawny kościół Joannitów św. Jana Chrzciciela z 2 poł. XII w.
- Stare Miasto – kościół p.w. św. Piotra i Pawła z XIII w.
- Stary Zamek, kościół pod wezwaniem św. Stanisława z XIII w.
- Stronia, rotunda pod wezwaniem NMP z XIII w.
- Strońsko – kościół św. Urszuli i 11 Tysięcy Dziewic z przełomu XII/XIII w.
- Strzelin, rotunda pod wezwaniem św. Gotarda z XII lub XIII w.
- Strzelno – kościół św. Trójcy z XII w.
- Strzelno – rotunda św. Prokopa z XII w.
- Sulejów – kościół i ruiny opactwa cysterskiego z początków XIII w.
- Sulisławice – kościół p.w. Narodzenia NMP. Relikt nawy z 1 poł. XIII w.
- Tarczek – kościół św. Idziego z 1 poł. XIII w.
- Tropie – kościół p.w. śś. Pustelników, relikty z przełomu XI i XII w.
- Trzebnica – kościół pod wezwaniem NMP i św. Bartłomieja z XIII w.
- Tum – kolegiata NMP i św. Aleksego z XII wieku
- Tyniec – relikty pierwszego kościoła romańskiego
- Wierzbna, kościół pod wezwaniem NMP z XIII w.
- Wiślica – relikty budowli sakralnych X-XII w. oraz grodzisko z IX w.
- Wleń – ruiny zamku, relikty z przełomu XII i XIII w.
- Wrocław
- Wysocice – kościół św. Mikołaja z początku XIII w.
- Wąchock – opactwo Cystersów z początku XIII w.
- Złotoryja – kościół p.w. NMP z XIII w.
- Żarnów – kościół św. Mikołaja z początku XII w.
