Można by zapytać - dlaczego bizantyjska cerkiew (i to z XIV wieku) interesuje miłośników romanizmu, takich jak my? Otóż cerkiew św. Mikołaja w Radowcach to ciekawy przypadek pożenienia architektury Wschodu i Zachodu. Do zbudowania cerkwi zastosowano tutaj romański układ bazylikowy, chociaż zmodyfikowany na potrzeby cerkiewnego podziału przestrzeni wewnątrz kościoła. Dało to niecodzienny, niepodobny do niczego efekt...
Herina to bardzo niewielka miejscowość na północy Transylwanii. O kościółku w Herinie mówi się, że to najpiękniejszy zabytek romański Transylwanii (nie licząc może Alba Julia). I niewątpliwie coś w tym jest. Kościół w Herinie zachował się w doskonałym stanie, w praktycznie niezmienionym, romańskim kształcie. Kościół stoi samotnie na wzgórzu, skąd roztacza się piękny widok na sielską i spokojną okolicę. Dla miłośników romanizmu - przystanek obowiązkowy!
Pierwszy kościół w Viscri zbudowała w XII w. wspólnota szeklerska, jeszcze przed kolonizacją saską. Była to bezwieżowa, salowa świątynia. Do dzisiaj została z niego tylko pojedyncza kolumienka (najprawdopodobniej podtrzymująca emporę), która dzisiaj służy za chrzcielnicę.
Kościółek w Stanamarie Orlea to budowla z masywną wieżą zachodnią, niewielką nawą i prezbiterium zamkniętym prostą ścianą. Do kościółka prowadziły dwa portale - zachodni oraz południowy. Portal zachodni zachował ciekawą dekorację. Dwie pary kolumienek spina archiwolta dekorowana guzełkami w kształcie gwiazdek. Na pozostałych wałkach archiwolty zachowały się resztki dekoracji malarskiej o żywych kolorach (podobnie dekorowane były też kolumienki).
Kościół mimo gotyckich przebudowań zachował pierwotny kształt i masywne, surowe piękno. Rozbudowana została nawa główna, która dziś różni się od transeptu i prezbiterium. W transepcie i prezbiterium zachowały się masywne filary, na których opierają się żebrowe sklepienia. Żebra sklepień i kamieniarka filarów są dzisiaj dosyć zniszczone, co jednak tylko dodaje im uroku. W wielu miejscach wewnątrz i na zewnątrz natrafiamy na rozglifione okienka, część z nich została zamurowana, część przedłużona w czasie gotyckiej rozbudowy. Kolejną część okien przebito wstawiając duże, podłużna gotyckie ona z maswerkiem. Obficie zachowały się cysterskie czteroliście.
Kościół powstał w XIII wieku (1240 r.) jako bazylika z prezbiterium zamkniętym apsydą. Do prezbiterium przylegały od północy i południa kaplice sklepione beczkowo. Do dziś zachowała się jedna, południowa, północna została zamieniona na zakrystię. W późniejszych czasach kościół kilka razy przebudowywano (podniesiono sklepienie, przebito okna).
Kościółek w Cisnadioarze to całkowicie i w niezmienionym kształcie zachowana budowla o najbardziej klasycznym romańskim układzie. Dosyć krótka i niewysoka bazylika bez transeptu, o prezbiterium i nawach bocznych zamkniętych apsydami. Brakuje tylko zachodnich wież, które runęły, zostały rozebrane lub w ogóle ich nie wybudowano. Wszystkie okna zachowały rozglifienia, żadne nie zostało przebite lub zamurowane. Kościół zbudowany jest z nieregularnego, łamanego kamienia, co jeszcze dodaje mu uroku, daje wrażenie archaiczności.
Nad kruchtą zachodnią kościoła wznosi się masywna wieża z jednym poziomem (ale za to podwójnych) biforiów o prostych, kostkowych kapitelach. Poniżej biforiów znajdujemy jedynie wąskie, strzelnicze okienka. Do kościoła od strony zachodniej prowadzi prosty portal. Pojedynczą parę kolumienek (a raczej dość masywnych kolumn) spina jeden wałek archiwolty. Tympanon się nie zachował. Kapitele kolumn zdobią charakterystyczne, zwinięte w "S" woluty i plecionka- podobne znajdziemy w Cisnadioarze i - o dziwo, w pozostałościach krakowskiego kościoła św. Gereona. W prezbiterium zachował się obszerny i dobrze zachowany fragment fresku.
Najciekawszy w kościele w Avrig jest portal - zdobią go dwie pary kolumienek spięte dwoma wałkami archiwolty. Gładki tympanon wypełnia późniejsza inskrypcja w języku niemieckim, zewnętrzny łuk archiwolty znaczą ślady dawnej dekoracji malarskiej. Kolumienki mają bogato zdobione motywami roślinnymi kapitele. Nad kolumienkami znajdują się też rzeźby - te po prawej stronie portalu to postacie: świętych, fundatorów (?), te po lewej są już zupełnie nierozpoznawalne (chociaż można się domyślić, że to również były... postacie).
Katedra św. Michała to klasycznie romańska trójnawowa bazylika z transeptem. Ramiona transeptu od wschodu zakończone są apsydami, apsydą miało również być zakończone prezbiterium. W projekcie przewidziane były dwie wieże zachodnie, jednak dziś stoi jedna (i do tego zapakowana w plastik, w renowacji). Wewnątrz kościół zachował się w prawie idealnym stanie. Potężne sklepienia krzyżowe opierają się na masywnych, wiązkowych filarach i wysokiej ścianie nawy.
Album Romański
