Znajdujemy tu jednonawowy kościółek bez wieży, z prezbiterium zamkniętym apsydą. Na ścianach nawy znajdują się podłużne, lekko rozglifione i półkoliście zamknięte okna (jedno ewidentnie rekonstruowane, widać obok niego ślady po dużym, przebitym później). Takie samo okno znajduje się też na ścianie apsydy. Do wnętrza prowadzi od południa niewielki, ostrołukowy portali bez ozdób.
]Kruchta wieży kościółka w Ilija kryje najcenniejszy skarb - bogato zdobiony, uskokowy portal z misterną kamieniarką. Portal zdobią trzy pary kolumn odsuniętych od siebie prostokątnymi filarkami. Całość spina masywna archiwolta, na której wałkach podziwiać można pozostałości dekoracji malarskiej. Zwraca uwagę misternie pleciony wałek środkowy - drugi od wewnątrz. Nie zachowały się wszystkie kolumny portalu, ale z tego, co pozostało można wysnuć wniosek, że odcinały się czerwonym kolorem kamienia od piaskowcowych filarków. Archiwoltę wypełnia gładki tympanon o trójlistnym wykroju. Uwagę zwraca kamieniarka kapiteli - po prawej stronie kolumienki mają kształt liściastych kielichów, z guzełkami przypominającymi muszelki. Lewa strona jest bardziej frapująca - tutaj odnajdujemy motywy zwierzęce w postaci dziwnych - dwuciałych a jednogłowych stworzeń (walczących gryfów, smoków?) - maszkaronów. Czyżby północna strona portalu oddawała znaną romańską dychotomię stron świata - dobrego, jasnego południa i mrocznej, tajemniczej północy, domeny demonów, potworów i diabłów? Bazy kolumienek są tak zniszczone, że nie sposób odgadnąć ich pierwotnego kształtu. Całość - tak misterna i bogata, że aż zadziwiająca w tak malutkim, zagubionym wśród wzgórz kościółku - robi piorunujące wrażenie
Miejscowy kościół zbudowany jest w formie bardzo charakterystycznej dla regionu (prezbiterium-nawa-wieża; dziś prezbiterium jest klasycznie gotyckie). Na południowej ścianie nawy znajduje się pięknie zachowany i zakonserwowany, acz zamurowany portal uskokowy o pojedynczej parze kolumn z gładkimi kapitelami, przechodzącymi w masywny wałek archiwolty. W tympanonie zachował się przepiękny, barwny fresk. Przedstawia on scenę ukrzyżowania, Chrystusa adoruje Matka Boska i św. Jan oraz inni święci, u stóp samego krzyża znajduje się zaś czaszka (Golgota to wszelako "Wzgórze czaszki").
Zewnętrze nie sugeruje z pozoru jego romańskości, oprócz zachowanego dobrze, acz zamurowanego portalu, który prowadził do nawy od strony południowej (dziś wchodzi się przez kruchtę wieżową). Kolumienki portalu łączy motyw liści, a łączy je pojedynczy, masywny wałek archiwolty. W prosty tympanon wpisany jest trójliścienny relief.
Dzieje Wiślicy do dzisiaj pozostają nie do końca wyjaśnione i kryją jeszcze wiele tajemnic. Do niedawna uważano Wiślicę za stolicę słynnego Księstwa Wiślan, jednak dokładniejsze badania historyczne zanegowały tą hipotezę. Gród rozwinął się tutaj - nie jak chcieliby niektórzy w IX wieku - ale najwcześniej na przełomie X i XI stulecia. W 1135 roku Wiślica została dokładnie zniszczona przez Rusinów i Połowców. Rozkwit Wiślicy przypada na drugą połowę XII wieku, kiedy to Wiślica wymieniana była - obok Sandomierza i Łęczycy - jako jeden z głównych grodów Leszka Białego. Przez kilka lat rezydował tu również książę Kazimierz Sprawiedliwy.
Jest to potężna (przeszło 35 na 12 metrów) budowla dwuchórowa bez transeptu, w układzie bazylikowym z zamykającą prezbiterium apsydą z apsydiolą (czyli mniejszą apsydką) i dwoma okrągłymi wieżami od strony wschodniej oraz potężną, dwukondygnacyjną apsydą od strony zachodniej, flankowaną dwiema wielkimi wieżami o podstawie kwadratu.
Pierwotnie kościół w Tropiu był jednonawową świątynią z prosto zamkniętym prezbiterium, orientowaną, postawioną z ciosów piaskowca. Być może nawet ufundował go w 1045 roku Kazimierz Odnowiciel, a legenda i niektóre zapisy wspominają konsekrację dokonaną w 1073 r. przez bp. Stanisława ze Szczepanowa, męczennika.
Kościół św. Jana Chrzciciela zbudowano z jasnych ciosów piaskowca, od których kolorystycznie odcina się ceglane prezbiterium. Świątynia ta stanowi unikalny przykład założenia dwuchórowego (podobny, a nawet zadziwiająco bardzo podobny kształt miał pierwszy kościół w Jędrzejowie). Układ taki był najprawdopodobniej redukcją rozbudowanego schematu bazyliki dwóchórowej (bardzo możliwe, że był to schemat romańskiej bazyliki na Wawelu) i poza Polską nie funkcjonuje. Do dziś zachowała się tylko apsyda zachodnia, a pozostałości apsydy wschodniej ukryte są pod posadzką gotyckiego prezbiterium.
Ogólnie dominuje tu barok, a wnętrze utrzymane jest w różowej kolorystyce. Relikty romańskie znajdujemy w części zachodniej (z XII i XIII wieku) - jest to fragment romańskiej ściany z wnęką i zrekonstruowaną czterolistną rozetką (oculum). Poniżej znajduje się fragment fresku ze sceną ukrzyżowania.
Album Romański
