Pozostałości nieistniejącego już opactwa św. Wincentego na Ołbinie są dzisiaj rozrzucone po całym Wrocławiu. Znaleźć je możemy w kościele Marii Magdaleny, gdzie wtórnie wbudowano niezwykły portal oraz w muzeach - Narodowym oraz Architektury. Czy to "tylko" relikty? Przekonajcie się sami...
Kościół w Trzebnicy zaskakuje nie tylko swymi rozmiarami, jak na kościół romański (jest naprawdę duży), ale też misternością swoich detali architektonicznych. Znajdujemy tutaj prawdziwe małe arcydzieło - tympanon z przedstawieniem Dawida grającego na harfie dla Betszeby. Choćby tylko dla tej rzeźby warto tu przyjechać!
Katedra wrocławska to jedno z ważniejszych miejsc historii Polski. Co prawda poszukiwacze romańskich pozostałości znajdą tu tylko użyte wtórnie w gotyckim portalu trzony kolumn z romboidalną dekoracją, ale przez swoje historyczne znaczenie, miejsce to koniecznie trzeba zobaczyć i chociaż spróbować wyobrazić sobie wszystkie jego romańskie wcielenia.
Wrocławski kościółek św. Idziego o ciekawy przykład architektury ceglanej oraz bardzo oryginalny przykład rozwiązania przestrzeni wewnątrz kościoła.
Dzisiaj kościół w Wierzbnej pełni rolę... chóru muzycznego dla dużej, XVIII-wiecznej świątyni. Przyklejony od północy do romańskiego kościółka dość duży budynek sprawia konfundujące wrażenie. Szczególnie, że romańska świątynia wcale nie jest mała, jak na romańskie standardy, wydaje się mała i niepozorna przez porównanie do swojej młodszej, syjamskiej siostry. Monumentalna, dwuwieżowa fasada byłaby zapewne imponująca, gdyby nie umniejszający kontekst.
Południowy portal przykuwa uwagę swoją niecodzienną kolorystyką. Elementy rzeźbiarskie - a więc figury Matki Boskiej i św. Stanisława oraz guzełki zdobiące łuk archiwolty wykonano z czerwonego kamienia. Łuk archiwolty, opartej na trzech parach kolumienek o głowicach zdobionych motywami roślinnymi (liście dębu), jest już ostry. Zachował się jeden wałek archiwolty, zdobiony owymi pomarańczowymi guzełkami. Tympanon przedstawia postacie Matki Boskiej i św. Stanisława, oddzielone kolumną. Co ciekawe, tympanon jest dwustronny - od strony wnętrza przedstawia apoteozę św. Stanisława w otoczeniu orłów.
Od zachodu do kościoła prowadzi zachowany częściowo portal, prosty, o ostrołukowym już wykroju, z niezachowaną archiwoltą wspartą na parze kolumienek o talerzowych głowicach zdobionych wałkiem. Wewnątrz zachowało się krzyżowo-żebrowe sklepienie prezbiterium i koncha apsydy. Żebra sklepienne prezbiterium wsparte są na rzeźbionych wspornikach, o których profesor Świechowski podejrzewa, że mogą być reliktami/głowicami kolumienek.
Układ przestrzenny kościoła w Kałkowie jest niezwykle ciekawy i intrygujący. Kruchta wieżowa (dzisiaj pierwsze przęsło nawy), transept i krótkie prezbiterium układają się w równoramienny krzyż. Po bokach prezbiterium mieszczone są aneksy - od południa dwa "miniprzęsełka" sklepione krzyżowo, od północy - sklepiona ostrołukową kolebką zakrystia, nad którą znajdowało się salka, dostępna dzięki schodkom w grubości muru. Przęsła prezbiterium i transeptu oraz swego rodzaju nawy/kruchty sklepione są przysadzistym sklepieniem krzyżowo-żebrowym wspartym na służkach. Wewnątrz zachowały się ciekawe, gotyckie freski.
Najciekawszy w mocno przebudowanym kościele w Głuchołazach jest portal. Pozbawiony tympanonu, trójuskokowy, trzony kolumienek i wałki archiwolty pozbawione są dekoracji, jedyną ich ozdobę stanowią umieszczone między archiwoltą a kolumienkami maski. Masek jest w sumie 8 i każda jest inna. Nie wiadomo, kogo przedstawiają - może miejscowych mieszczan? My jednak lubimy pofantazjować: czy przypadkiem nie kryją jakiejś tajemnicy?
Kościółek Najświętszej Marii Panny jest niewielką, kanciastą budowlą z łamanego granitu. Jej romańskie mury przetrwały prawie w całości. Ściany naw oraz przyziemie wieży zbudowane są w technice opus emplectum, zachowały się tu również malutkie, romańskie okienka. Romańskie prezbiterium (zamknięte kiedyś prostą ścianą) zostało rozebrane w XIX wieku, wtedy też usunięto zachodni portal. Dzisiaj do romańskiej zachodniej wieży przyklejona jest późniejsza kruchta. Kruchta wieżowa podzielona jest na trzy części, z czego środkowa sklepiona jest kolebkowo. Powyżej kiedyś znajdowała się empora.
Album Romański
