kamień budowlany
w okresie romanizmu stosowany był:
Kamień łamany, nieobrobiony, naturalny, o nieregularnych kształtach
Kamień polny, narzutowy
Kamień ciosany (cios), przycięty do regularnych kształtów
Cegła
Najwcześniejsze, przedromańskie budowle, stawiano z kamieni łamanych bądź polnych. W Małopolsce i na Dolnym Śląsku o kamień nie było trudno (piaskowiec, granic, wapień). W Wielkopolsce używano polodowcowych kamieni polnych.
Pierwotne techniki układania kamienia to opus incertum, opus spicatum i opus emplectum.
Obrabianie ciosów kamiennych wymagało lepszych, hartowanych narzędzi. Budownictwo z ciosów rozwinęło się dopiero za czasów Kazimierza Odnowiciela. Cegła pojawia się najpóźniej.
opus emplectum
to zaawansowana sztuka układania budowlana romanizmu, polegająca na układaniu obustronnego lica muru z ciosów kamiennych i wypełnianiu przestrzeni między nimi kamieniem łamanym zalanym zaprawą (znakomicie widoczny przykład tej techniki ujawnia relikt wieży w Strzelnie - na zdjęciu)
opus incertum
to najbardziej prymitywna technika układania kamienia budowlanego, gdzie sztuki kamienia łamanego układane na sobie w jednolity mur i obficie zalewane zaprawą. Najpopularniejsza w budowlnach prowincjonalnych.